دامنه کاربرد
۱ . این استاندارد به نحوه حسابداری سرمایه‌گذاری ها و الزامات افشای اطلاعات مربوط می پردازد.
۲ . حسابداری سرمایه‌گذاری در کلیه واحدهای تجاری باید طبق الزامات این استاندارد انجام شود. این استاندارد نحوه حسابداری سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری فرعی و وابسته در صورت های مالی تلفیقی را تعیین نمی کند لیکن درخصوص نحوه حسابداری سرمایه‌گذاری های پیشگفته در صورت های مالی واحد تجاری اصلی کاربرد دارد مگر در مواردی که در استانداردهای حسابداری مربوط به سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری فرعی و وابسته نحوه عمل دیگری تجویز شده باشد.
۳ . موارد زیر در این استاندارد مورد بحث قرار نمی گیرد:
الف. مبانی شناخت درآمدهایی که به‌صورت سود تضمین شده، سود سهام و غیره از سرمایه‌گذاری ها عاید می شود (رجوع شود به استاندارد حسابداری شماره ۳ با عنوان درآمد عملیاتی).
ب . سرمایه‌گذاری در واحدهای تجاری فرعی و وابسته در صورت های مالی تلفیقی.
ج . سرمایه‌گذاری های خاص ازجمله ابزارهای مالی پیچیده.
د . سرمایه‌گذاری هایی که توسط طرح های مزایای بازنشستگی و مؤسسات بیمه عمر انجام می شود.
ﻫ . سرمایه‌گذاری در املاک.
۴ . نظر به اینکه یکی از ویژگی های کلیه سرمایه‌گذاری ها، ایجاد منافع اقتصادی برای واحد سرمایه‌گذار است، نحوه حسابداری مندرج در این استاندارد عملکرد سرمایه‌گذاری یک واحد سرمایه‌گذار را به نحو مناسب شناسایی و اندازه‌گیری می کند. لذا، این استاندارد، در مورد کلیه واحدهای تجاری سرمایه‌گذار، صرف نظر از ماهیت، درصد سرمایه‌گذاری و حجم فعالیت سرمایه‌گذاری آنها، ازجمله شرکت های تخصصی سرمایه‌گذاری کاربرد دارد. با این حال، این امر مانع تدوین رهنمودهای ویژه برای صنایع و گروه های واحدهای تجاری خاص با رعایت اصول کلی مندرج در این استاندارد نیست.
تعاریف
۵ . اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانی مشخص زیر به کار رفته است:
- سرمایه‌گذاری : نوعی دارایی است که واحد سرمایه‌گذار برای افزایش منافع اقتصادی از طریق توزیع منافع (به شکل سود سهام، سود تضمین شده و اجاره)، افزایش ارزش یا سایر مزایا (مانند مزایای ناشی از مناسبات تجاری) نگهداری می کند.
- سرمایه‌گذاری بلندمدت : به طبقه‌ای از سرمایه‌گذاری ها گفته می شود که به قصد استفاده مستمر در فعالیت های واحد تجاری نگهداری شود. یک سرمایه‌گذاری هنگامی به عنوان دارایی غیرجاری طبقه‌بندی می شود که قصد نگهداری آن برای مدت طولانی به وضوح قابل اثبات باشد یا توانایی واگذاری آن توسط سرمایه‌گذار مشمول محدودیت هایی باشد.
- سرمایه‌گذاری جاری : به طبقه‌ای از سرمایه‌گذاری ها گفته می شود که سرمایه‌گذاری بلندمدت نباشد.
- سرمایه‌گذاری سریع‌المعامله در بازار : نوعی سرمایه‌گذاری است که برای آن بازار فعالی که آزاد و در دسترس است وجود دارد به‌طوری که از طریق آن بتوان به ارزش بازار یا شاخصی قابل اتکا که محاسبه ارزش بازار را امکان‌پذیر سازد، دست یافت.
- سود سهمی (یا سهام جایزه) : عبارت است از توزیع سود به شکل سهم بین صاحبان سهام یک واحد تجاری از محل سود تقسیم نشده یا اندوخته‌ها که با توجه به اصلاحیه قانون تجارت موکول به تصویب مجمع عمومی فوق‌العاده است.
- حق تقدم : به موجب ماده ۱۶۶ اصلاحیه قانون تجارت، حقی است قابل نقل و انتقال که در زمان خرید سهام جدید توسط صاحبان سهام واحد تجاری به نسبت سهامی که مالکند به ایشان تعلق می گیرد.
- سرمایه‌گذاری در املاک: املاک (زمین یا ساختمان- یا قسمتی از ساختمان- یا هر دو) تکمیل‌شده یا در جریان ساخت است که به قصد دریافت اجاره‌بها یا افزایش ارزش یا هر دو (توسط مالک یا توسط اجاره‌کننده به عنوان دارایی اجاره تأمین مالی) نگهداری می‌شود، و برای مقاصد زیر نگهداری نمی‌شود:
الف. استفاده در تولید یا عرضه کالاها یا خدمات یا برای مقاصد اداری؛
ب. فروش در روال عادی فعالیت های تجاری. - صندوق سرمایه‌گذاری: نهاد مالی است که منابع مالی حاصل از انتشار گواهی سرمایه‌گذاری را در موضوع فعالیت مصوب خود سرمایه‌گذاری می‌کند.
۶ . اگرچه ویژگی زیربنایی سرمایه‌گذاری این است که با قصد کسب منافع اقتصادی آتی انجام می پذیرد، اما این ویژگی در مورد کلیه دارایی ها مصداق دارد. این امر مشکلاتی را در تعریف سرمایه‌گذاری از نظر مقاصد این استاندارد ایجاد می کند زیرا این استاندارد قصد ندارد سایر دارایی های مورد استفاده واحد تجاری از قبیل دارایی های ثابت مشهود و موجودی مواد و کالا را دربر گیرد. این مشکل در مواردی که سرمایه‌گذاری خصوصیاتی مشابه با دیگر دارایی ها دارد، مضاعف می شود. مثلاً در مواردی که عملیات خرید و فروش سرمایه‌گذاری بخش عمده فعالیت روزمره یک واحد تجاری را تشکیل می دهد، پرتفوی سرمایه‌گذاری ها، مشابه موجودی مواد و کالا در سایر واحدهای تجاری است.
۷ . به هر صورت، در تدوین استاندارد حسابداری برای سرمایه‌گذاری ها، این فرض تلویحی وجود دارد که دارایی طبقه‌بندی شده به‌عنوان سرمایه‌گذاری، مستلزم نحوه حسابداری متفاوتی از سایر دارایی هاست. این امر به‌نوبه خود حاکی از این است که در ماهیت سرمایه‌گذاری خصوصیتی وجود دارد که آن را از سایر دارایی ها متمایز می سازد. ویژگی متمایزکننده سرمایه‌گذاری به عنوان طبقه‌ای از دارایی ها، طریقه خاص کسب منافع اقتصادی آن است. این منافع اقتصادی ممکن است به یکی از اشکال زیر یا هر دوی آنها حاصل شود. شکل اول دریافت های ناشی از توزیع منافع، از قبیل سود تضمین شده و سود سهام است. در مفهومی گسترده‌تر، این شکل دربرگیرنده شرایط مساعد تجاری است که از طریق یک سرمایه‌گذاری تجاری فراهم می آید. شکل دوم، منفعت سرمایه‌ای است که منعکس‌کننده افزایش در ارزش مبادلاتی یک سرمایه‌گذاری طی دوره نگهداشت آن توسط واحد تجاری است. این ویژگی درتعریف سرمایه‌گذاری برای مقاصد این استاندارد به کار گرفته شده است. اگرچه ارزش سایر دارایی ها از قبیل ساختمان و ماشین‌آلات نیز ممکن است طی زمان افزایش یابد، لیکن این اقلام تنها در مواردی طبق این استاندارد به عنوان سرمایه‌گذاری تلقی می شود که برای این هدف و نه به قصد استفاده در عملیات واحد تجاری، نگهداری شده باشد.
۸ . ممکن است ادعا شود که سرمایه‌گذاری نگهداری شده توسط معامله‌گران سهام به عنوان موجودی که به قصد کسب سود درجریان عادی فعالیت های تجاری آنها صورت گرفته است، در تعریف سرمایه‌گذاری طبق این استاندارد قرار نمی گیرد. لیکن این اعتقاد وجود دارد که دارایی مورد معامله به شیوه مزبور، همان خصوصیات زیربنایی را داراست که درصورت نگهداشت توسط یک واحد تجاری دیگر و فروش آن به یک معامله‌گر سهام و یا خریدار نهایی دیگری دارا می بود. بنابراین نحوه حسابداری سرمایه‌گذاری های نگهداری شده به‌منظور خرید و فروش توسط معامله‌گران سهام نیز مطابق این استاندارد است.
۹ . تعریف سرمایه‌گذاری طبق این استاندارد تعریفی عام است. با این حال اضافه می شود که تعریف مزبور، شامل اوراق سهام، اوراق مشارکت با حداقل سود تضمین شده، حق تقدم خرید سهام، کالاها (غیر از آنهایی که به قصد مصرف یا خرید و فروش، در جریان فعالیت های عادی واحد تجاری نگهداری شود) و سپرده‌های سرمایه‌گذاری مدت‌دار بانکی می باشد. ضمناً اقلام مزبور کلیه موارد را دربر نمی گیرد.
انواع سرمایه‌گذاری
۱۰ . سرمایه‌گذاری ممکن است به اشکال مختلفی صورت گیرد و به دلایل گوناگونی نگهداری شود. برخی سرمایه‌گذاری ها ممکن است در قالب اسنادی که بیانگر بدهی پولی به دارنده آنهاست، ظاهر بشوند (نظیر برخی اوراق مشارکت). برخی از این سرمایه‌گذاری ها ممکن است متضمن سود تضمین شده حداقلی باشند. سرمایه‌گذاری ها همچنین می توانند در قالب مالکیت سهام یک واحد تجاری دیگر ظاهر شوند. این سرمایه‌گذاری ها بیانگر حقوق مالی است. سایر اشکال سرمایه‌گذاری شامل نگهداری دارایی های عینی مثل زمین و ساختمان، فلزات گران بها یا دیگر کالاها ازجمله آثار هنری است. سرمایه‌گذاری های مختلف ازنظر سهولت تبدیل به وجه نقد یا سایر دارایی ها، میزان داد و ستد و ماهیت بازار مربوط ویژگی های متفاوتی از خود بروز می دهند.
۱۱ . ماهیت و سطح سرمایه‌گذاری یک واحد تجاری و حجم فعالیت آن در زمینه خرید، نگهداری و فروش سرمایه‌گذاری ها در واحدهای مختلف فرق می کند. برای برخی واحدهای تجاری خصوصاً واحدهایی که در بخش های خاص خدمات مالی فعالیت دارند، فعالیت سرمایه‌گذاری بخش عمده عملیات واحد تجاری را تشکیل می دهد و عملکرد آن در زمینه سرمایه‌گذاری به میزان قابل ملاحظه‌ای برنتایج عملیات آن تأثیر می گذارد. برخی واحدهای تجاری ازقبیل شرکت های تخصصی سرمایه‌گذاری صرفاً در زمینه نگهداری و مدیریت پرتفوی سرمایه‌گذاری در بلندمدت فعالیت می کنند تا برای صاحبان سرمایه خود درآمد یا رشد سرمایه فراهم آورند. برای سایر واحدهای تجاری، سرمایه‌گذاری ممکن است به عنوان یک منبع وجوه مازاد نگهداری شود و بخشی از فعالیت مدیریت وجوه نقد آن را تشکیل دهد. همچنین یک واحد تجاری ممکن است به‌منظور اعمال نفوذ قابل ملاحظه یا اعمال کنترل برسیاست های مالی و عملیاتی واحد تجاری دیگر، در سهام آن سرمایه‌گذاری کند. به علاوه سرمایه‌گذاری ممکن است به‌منظور تحکیم رابطه تجاری یا دستیابی به یک مزیت تجاری نگهداری شود.
۱۲ . برای برخی سرمایه‌گذاری ها، بازار فعالی وجود دارد که برمبنای آن، می توان ارزش بازار سرمایه‌گذاری را تعیین کرد. برای این سرمایه‌گذاری ها، ارزش بازار شاخص ارزش منصفانه سرمایه‌گذاری است. در مورد سایر سرمایه‌گذاری ها، بازار فعالی وجود ندارد و برای تعیین ارزش منصفانه از طرق دیگری استفاده می شود.
طبقه‌بندی سرمایه‌گذاری ها
۱۳ . آن گـروه از واحدهای تجـاری که طبق الزامات استاندارد حسابداری شمـاره ۱۴ با عنوان
” نحوه ارائه دارایی های جاری و بدهی های جاری”، دارایی های جاری و غیرجاری را در صورت های مالی خود تفکیک می کنند باید سرمایه‌گذاری های جاری را به عنوان دارایی جاری و سرمایه‌گذاری های بلندمدت را به عنوان دارایی غیرجاری منعکس کنند.
۱۴ . آن گروه از واحدهای تجاری که طبق استانداردهای حسابداری خاص یا مفاد قوانین آمره دارایی های جاری و غیرجاری را در ترازنامه تفکیک نمی کنند باید به منظور تعیین مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری ها، بین آنها تمایز قائل شوند و مبلغ دفتری سرمایه‌گذاری ها را مطابق با بندهای ۲۹ تا ۳۸ تعیین کنند.
۱۵ . براساس تعریف سرمایه‌گذاری بلندمدت مندرج در بند ۵، سرمایه‌گذاری فقط زمانی به عنوان بلندمدت طبقه‌بندی می شود که قصد نگهداری آن برای مدت طولانی به وضوح قابل اثبات باشد یا اینکه در عمل محدودیت هایی در توانایی واگذاری آن توسط واحد تجاری وجود داشته باشد. این اصل صرف نظر از اینکه سرمایه‌گذاری مورد نظر سریع‌المعامله در بازار باشد یا نباشد، مصداق دارد. بنابراین سرمایه‌گذاری بلندمدت مشتمل‌بر موارد زیر است:
الف. سرمایه‌گذاری در واحد تجاری فرعی و وابسته یا تسهیلات بلندمدت اعطایی
به این واحدها.
ب . سرمایه‌گذاری هایی که اساساً جهت حفظ، تسهیل و گسترش فعالیت یا روابط تجاری موجود انجام شده است (این سرمایه‌گذاری ها اصطلاحاً سرمایه‌گذاری های تجاری نام گرفته است).
ج . سرمایه‌گذاری هایی را که نمی توان واگذار کرد، یا بدون تأثیر عمده برفعالیت های واحد تجاری قابل واگذاری نیست.
د . سرمایه‌گذاری هایی که با قصد استفاده مستمر توسط واحد تجاری نگهداری می شود و هدف آن نگهداری پرتفویی از سرمایه‌گذاری ها جهت تأمین درآمد و یا رشد سرمایه برای صاحبان سرمایه واحد تجاری است.
۱۶ . تنها در شرایطی که معیارهای پیشگفته احراز شود، سرمایه‌گذاری را می توان بلندمدت تلقی کرد. این واقعیت که یک سرمایه‌گذاری برای مدت نسبتاً طولانی نگهداری شده است، لزوماً به معنای بلندمدت بودن سرمایه‌گذاری نیست. در سایر موارد که معیارهای مزبور احراز نگردد، سرمایه‌گذاری (اعم از سریع‌المعامله در بازار یا سایر) به عنوان سرمایه‌گذاری جاری طبقه‌بندی می شود.
۱۷ . تعریف سرمایه‌گذاری سریع‌المعامله در بازار، دربرگیرنده دو شرط اصلی است. اول وجود بازاری فعال که آزاد و قابل دسترس باشد و دوم اینکه قیمت های معاملاتی درچنین بازاری معلوم باشد و علنی اعلام شود. به علاوه قیمت اعلام شده باید به گونه‌ای قابل اتکا بیانگر قیمتی باشد که بتوان براساس آن معامله کرد. درصورت تحقق این شرایط، سرمایه‌گذاری یک ”سرمایه‌گذاری سریع‌المعامله در بازار“ است. در عمل مفهوم عبارت ” سریع‌المعامله در بازار“ ممکن است برای واحدهای تجاری مختلف یکسان نباشد. بنابراین به دلیل تفاوت در میزان دسترسی به بازار و در دسترس بودن قیمت های اعلام شده، یک سرمایه‌گذاری که هنگام نگهداری توسط برخی مؤسسات خدمات مالی خاص، سریع‌المعامله در بازار تلقی شود، ممکن است برای دیگر واحدهای تجاری این‌چنین نباشد.
۱۸ . سرمایه‌گذاری سریع‌المعامله در بازار را، هم می توان به عنوان سرمایه‌گذاری جاری طبقه‌بندی کرد و هم در موارد مندرج در بند ۱۵ آن را سرمایه‌گذاری بلندمدت تلقی کرد.
۱۹ . برخی از واحدهای تجاری ممکن است به موجب استانداردهای حسابداری خاص یا مفاد قوانین آمره، ترازنامه خود را مطابق فرم ازپیش تعیین شده‌ای که بین دارایی های جاری و غیرجاری تمایزی قائل نمی شود، تهیه کنند. بسیاری از واحدهای تجاری، نظیر بانک ها و شرکت های بیمه که در رشته‌های مالی فعالیت می کنند، هرچند ممکن است قصد واگذاری دارایی هایشان را طی عملیات جاری نداشته باشند، با این حال معمولاً بسیاری از سرمایه‌گذاری های خود را به عنوان منابعی تلقی می کنند که درصورت لزوم، می توان آنها را جهت عملیات جاری به کار گرفت. با این حال این واحدهای تجاری ممکن است دارای سرمایه‌گذاری هایی باشند که علی الاصول سرمایه‌گذاری بلندمدت تلقی شود. بنابراین بسیاری از این واحدهای تجاری در تجزیه و تحلیل سرمایه‌گذاری های خود و انتساب مبلغ دفتری به آنها، خصوصیات سرمایه‌گذاری را از نظر جاری یا بلندمدت بودن، مبنای کار قرار می دهند.
بهای تمام شده سرمایه‌گذاری ها
۲۰ . بهای تمام شده یک سرمایه‌گذاری، مخارج تحصیل آن، ازقبیل کارمزد کارگزار، حق‌الزحمه‌ها و عوارض و مالیات را نیز دربر می گیرد لیکن شامل مخارج مالی تحمل‌شده در رابطه با ایجاد تدریجی یک سرمایه‌گذاری نیست. بهای تمام شده پرتفوی سرمایه‌گذاری ها برمبنای تک‌تک سرمایه‌گذاری های آن تعیین می شود.
اطلاعات این نوشته
شما میتوانید در صورت تمایل این پست را در شبکه های اجتماعی خود بازنشر دهید .
