هدف
۱ . هدف این استاندارد تجویز روش هاى حسابدارى براى حق‌بیمه، خسارت و مخارج تحصیل بیمه‌هاى عمومى مستقیم و اتکایى و همچنین افشاى اطلاعات این نوع فعالیت ها در صورت هاى مالى شرکت ها و مؤسسات بیمه است. الزامات سایر استانداردهای حسابداری درصورتی برای فعالیت های بیمه عمومی کاربرد دارد که توسط این استاندارد جایگزین نشده باشد.
دامنه کاربرد
۲ . این استاندارد باید در مورد فعالیت هاى بیمه عمومى و بیمه عمر زمانی به کار گرفته شود و در مورد سایر بیمه‌های زندگى کاربرد ندارد.
تعاریف
۳ . اصطلاحات ذیل در این استاندارد با معانى مشخص زیر به کار رفته است:
• قرارداد بیمه (بیمه نامه) : عقدی است که به موجب آن یک طرف (بیمه‌گر) متعهد می شود در ازاى دریافت حق بیمه از طرف دیگر (بیمه‌گذار)، در صورت وقوع حادثه، خسارت وارده به او یا شخص ذینفع را جبران کند یا مبلغ معینی را به وى یا شخص ذینفع بپردازد.
• بیمه زندگی : نوعی بیمه مرتبط با حیات یا فوت انسان است که بیمه‌گر نسبت به پرداخت وجوهی معین براساس رویداد مشخصی، اطمینان می‌دهد.
• بیمه عمومى : به بیمه‌های غیر از بیمه زندگی اطلاق می‌شود.
• حق بیمه : مبلغی است که بیمه‌گر در ازای پذیرش خطر طبق قرارداد بیمه از بیمه‌گذار مطالبه می‌کند.
• تاریخ شروع پوشش بیمه ای : عبارت است از تاریخ شروع پذیرش خطر توسط بیمه‌گر طبق قرارداد بیمه.
• بیمه اتکایی : بیمهای است که به موجب آن یک طرف (بیمه‌گر اتکایی) در ازاى دریافت حق بیمه، جبران تمام یا بخشى از خسارت وارده به طرف دیگر (بیمه‌گر واگذارنده) را بابت بیمه‌نامه یا بیمه‌نامه‌های صادره و یا قبولى توسط وى، تعهد می کند.
• بیمه اتکایى نسبى : نوعى بیمه اتکایی است که به موجب آن بیمه‌گر اتکایی در قبال دریافت نسبتى از حق بیمه قرارداد بیمه اولیه، تعهد می کند بههمان نسبت خسارت وارده به بیمه‌گر واگذارنده را جبران کند.
• بیمه‌اتکایى غیرنسبى : نوعى بیمه‌اتکایى است که در آن بیمه‌گر اتکایی در قبال دریافت حق بیمه، تعهد می کند تمام یا بخشى از خسارت مازاد بر سقف از پیش تعیین شده را جبران کند.
• خسارت : عبارت است از مبلغ قابل پرداخت در اثر وقوع حوادث تحت پوشش قرارداد بیمه.
شناخت درآمد حق بیمه
۴ . درآمد حق بیمه باید از تاریخ شروع پوشش بیمهای و به‌محض اینکه حق بیمه به‌گونه‌اى اتکاپذیر قابل اندازه‌گیرى باشد، شناسایى شود.
۵ . بیمه‌گر درآمد حق بیمه را در ازاى پذیرش خطر کسب می کند، لذا درآمد حق بیمه از تاریخ شروع پوشش بیمهای، و نه تاریخ صدور، در رابطه با هریک از بیمه نامه‌ها شناسایى می شود. با این وجود، بنابه ملاحظات عملى، بیمه‌گران معمولاً براى شناسایى درآمد، از مبناهایی استفاده می کنند که براساس آن، تاریخ مزبور به‌طور تقریبی تعیین می‌شود. براى مثال بیمه‌گر مستقیم ممکن است فرض کند براى تمام بیمه‌نامه‌های صادر شده در یک ماه، خطر از اواسط ماه پذیرفته شده است. استفاده از این مفروضات در صورتى قابل پذیرش است که نتیجه حاصل از به کارگیرى آن با شناسایى درآمد از تاریخ شروع پوشش بیمهای هر بیمه‌نامه در دوره مالی مربوط، تفاوت با اهمیتى نداشته باشد.
۶ . چنانچه بیمه‌گر براساس قوانین و مقررات مبالغى را از جانب سازمان هاى دولتى یا سایر اشخاص ثالث از بیمه‌گذار دریافت کند و بدون دخل و تصرف آن را به حساب ذینفع واریز کند، این مبالغ درآمد بیمه‌گر تلقى نمی شود.
۷ . درآمد حق بیمه باید به طور یکنواخت در طول دوره بیمه‌نامه (براى بیمه‌های مستقیم) یا در طول دوره پذیرش غرامت (براى بیمه‌های اتکایى) شناسایى شود مگر اینکه الگوى وقوع خطر در طول دوره بیمه‌نامه یکنواخت نباشد که در این‌صورت درآمد حق بیمه متناسب با الگوى وقوع خطر برآوردی، شناسایى می شود.
۸ . در بیمه‌های عمومى، مبلغ حق بیمه در ازاى پوشش خطر براى یک دوره زمانى معین دریافت می شود. این دوره زمانى معمولاً با دوره مالى تحت پوشش صورت هاى مالى متفاوت است و درنتیجه حق بیمه مربوط به بیمه‌نامه‌های صادر شده در هر دوره با درآمد حق بیمه برابر نیست. بخشى از حق بیمه که مرتبط با پوشش خطر بعد از پایان دوره مالی می‌باشد طبق بند ۱۵ زیر حق بیمه عاید نشده محسوب می‌شود.
۹ . در رابطه با بسیارى از بیمه‌های عمومى، درآمد حق بیمه معمولاً متناسب با گذشت زمان شناسایى می شود. این روش در مواردى مناسب است که خطر وقوع حوادثى که منجر به خسارت می شود در طول دوره بیمه‌نامه تقریباً یکنواخت باشد.
۱۰ . در بعضى رشته‌ها همانند بیمه مهندسى، الگوى وقوع خطر در طول دوره بیمه‌نامه یکنواخت نیست. درمورد بیمه‌های مهندسى (نظیر سدسازى) در اوایل انجام پروژه‌ها خطرات کمتر است و معمولاً در مراحل پایانى پروژه احتمال وقوع خطر و تحمل خسارت افزایش مى‌یابد. درآمد حق بیمه این نوع بیمه‌ها متناسب با الگوى وقوع خطر برآوردی شناسایى می شود.
۱۱ . در مواردى که طبق بیمه نامه ، مبلغ حق بیمه در آینده مشمول تعدیل می‌باشد، حق بیمه تعدیل شده باید در موارد ممکن به عنوان مبناى شناسایى درآمد حق بیمه مورد استفاده قرار گیرد. اگر نتوان مبلغ تعدیل را به‌گونه‌ای اتکاپذیر براورد کرد، مبلغ اولیه حق بیمه که باتوجه به سایر اطلاعات مربوط تعدیل می شود باید به عنوان مبنای شناسایی درآمد حق بیمه استفاده شود.
۱۲ . در بعضى از انواع بیمه‌ها، حق بیمه باتوجه به نتایج رویدادها و اطلاعاتى که تنها در طول دوره بیمه یا پس از آن مشخص می‌شود، تعدیل می‌گردد. براى مثال، بیمه باربرى دریایی و بیمه آتش‌سوزى انبارها از انواع بیمه‌هاى قابل تعدیل است که در ابتداى دوره بیمه، مبلغ اولیه حق بیمه توسط بیمه‌گذار به بیمه‌گر پرداخت و سپس براساس اعلامیه حمل یا اعلام موجودى، تعدیل می شود.
۱۳ . درآمد حق بیمه مربوط به بیمه‌نامه‌های بین راهى باید براساس الزامات بندهاى ۴، ۷ و ۱۵ شناسایى شود.
۱۴ . بیمه‌گر ممکن است اطلاعات کافى جهت تشخیص بیمه‌نامه‌های صادر شده در اواخر سال مالى که تاریخ شروع پوشش بیمهای آن قبل از تاریخ ترازنامه است، نداشته باشد. این نوع بیمه‌نامه ها را بیمه‌نامه‌های بین راهى می گویند. باتوجه به اینکه درآمد حق بیمه از تاریخ شروع پوشش بیمهای شناسایى می شود، مبلغ بیمه‌نامه‌های بین راهى براساس تجارب گذشته و رویدادهاى پس از تاریخ ترازنامه براورد می شود و حصه عاید شده آن به عنوان درآمد حق بیمه شناسایى می شود.
حق بیمه عاید نشده
۱۵ . بخشی از حق بیمه مرتبط با بیمه‌نامه‌های صادره طی دوره مالی که قابل انتساب به پوشش خطر بعد از پایان دوره مالی است به‌عنوان حق بیمه عاید نشده شناسایی می‌شود.
۱۶ . روش های برآورد حق بیمه عاید نشده باید به‌گونه‌ای انتخاب شود که مبلغ برآوردی تفاوت با اهمیتی با بدهی واقعی در تاریخ ترازنامه نداشته باشد.
۱۷ . درمواردی که الگوی وقوع خطر در طول دوره بیمه‌نامه تقریباً یکنواخت است برای محاسبه حق‌بیمه عاید نشده از روش تناسب زمانی استفاده می‌شود. شیوه‌های محاسبه حق بیمه عاید نشده در روش تناسب زمانی برای بیمه نامه‌های سالانه شامل روزانه (۳۶۵/۱)، ماهانه (۲۴/۱)،
فصلی (۸/۱) و سالانه (۲/۱) است. در شیوه روزانه حق بیمه عاید نشده شامل مجموع حق بیمه‌های عاید نشده‌ای است که در پایان دوره مالی باتوجه به مدت منقضی نشده بیمه‌نامه‌ها محاسبه می‌شود. در شیوه فصلی فرض می‌شود که صدور بیمه‌نامه‌ها در طی فصل به‌طور یکنواخت است درصورتی که در شیوه ماهانه فرض بر این است که صدور بیمه‌نامه‌ها در طول ماه به‌طور یکنواخت است. چنانچه صدور بیمه‌نامه‌ها در طول دوره مالی یکنواخت نباشد هرچه طول دوره مورد نظر برای محاسبه حق بیمه عاید نشده کم تر شود، سطح دقت آن بیشتر می‌شود.
۱۸ . در مواردى که حق بیمه متناسب با گذشت زمان به عنوان درآمد شناسایى می شود، روش تناسب زمانی باید به‌گونه‌ای انتخاب و به کار گرفته شود که دقت آن از روش فصلى (یا روش ۸/۱)
کم تر نباشد.
۱۹ . چنانچه دوره بیمه‌نامه بیش از یک سال باشد، در اعمال روش تناسب زمانى حق‌بیمه یک ساله در محاسبات مدنظر قرار می‌گیرد و حق بیمه مازاد بر یک سال، به طور کامل به عنوان حق بیمه عاید نشده محسوب مى‌گردد.
خسارت
۲۰ . بدهى بابت خسارت معوق باید براى بیمه‌های مستقیم و اتکایى شناسایى شود. مبلغ خسارت معوق باید بیانگر براورد معقولی از مخارج لازم براى تسویه تعهد فعلى در تاریخ ترازنامه باشد.
۲۱ . بدهى بابت خسارت معوق باید شامل مبالغ زیر باشد:
الف . خسارت واقع شده‌ای که گزارش نشده است،
ب . خسارت گزارش شده‌ای که پرداخت نشده است،
ج . خسارتی که به طور کامل گزارش نشده است،
د . مخارج براوردى تسویه خسارت.
۲۲ . حصول اطمینان نسبت به شناسایى هزینه‌ها و بدهی های مرتبط با خسارت در دوره مالى مربوط، حائز اهمیت است. خسارت، ناشی از حوادث تحت پوششى است که در طول دوره بیمه‌نامه اتفاق می افتد. برخى خسارت ها در دوره مالى وقوع حادثه به بیمه‌گر گزارش و در همان دوره تسویه می شود و برخى نیز ممکن است تا پایان دوره مالى تسویه نشود. همچنین، ممکن است حوادثى واقع و منجر به خسارت شود اما تا پایان دوره مالى به بیمه‌گر گزارش نگردد. این‌گونه خسارت ها، خسارت واقع شده‌ای‌که گزارش نشده است نامیده می شود. بدهى مربوط به خسارت واقع شده‌ای که پرداخت نشده است (شامل خسارت گزارش نشده)، باتوجه به تجربیات درمورد خسارت واقع شده در گذشته و آخرین اطلاعات موجود براورد و شناسایى می شود. براى براورد مبلغ خسارت یاد شده، نه‌تنها تجربیات گذشته بلکه تغییر شرایط از قبیل آخرین حوادث فاجعه‌آمیز و تغییر در حجم و ترکیب خطرات تحت پوشش بیمه درنظر گرفته می شود.
۲۳ . تشخیص اجزای تشکیل دهنده مخارج نهایى جبران خسارت توسط بیمه‌گر، براى تعیین هزینه‌هاى خسارت دوره مالى و بدهى خسارت معوق در تاریخ ترازنامه، حائز اهمیت است. این اجزا شامل مبالغ قابل پرداخت بابت خسارت طبق مفاد بیمه‌نامه و مخارج تعیین و تسویه خسارت است. مخارج تعیین و تسویه خسارت شامل مخارج مستقیم هر خسارت مانند حق‌الزحمه خدمات کارشناسی و حقوقی و همچنین آن‌دسته از مخارج غیرمستقیمی است که بتوان با هر خسارت مرتبط دانست. در تعیین مخارج نهایی جبران خسارت، مبالغ بازیافتنی از طریق حق جانشینی و یا اقلام اسقاطی از مبلغ خسارت کسر می‌شود.
۲۴ . بدهى بابت خسارت معوق شامل خسارت پرداخت نشده و مخارج مستقیم و غیرمستقیم تسویه خسارتی می‌باشد که در دوره‌های مالی جاری و گذشته واقع شده است، چون این مبالغ بیانگر تعهد فعلى بیمه‌گر درنتیجه وقوع رویدادهاى گذشته است.
۲۵ . ذخایر لازم براى خسارت معوق باتوجه به خسارت براوردى هر مورد یا طبقه‌اى از یک رشته (مثلاً در بیمه بدنه براساس مدل و سال تولید) تعیین می شود. علاوه‌بر این ممکن است براى هر رشته نیز از فرمول هاى ریاضى استفاده شود. انتخاب روش محاسبه به نوع بیمه و قضاوت مدیریت بستگى دارد. روشى که توسط مدیریت انتخاب می‌شود باید به طور یکنواخت اعمال گردد.
۲۶ . شناسایى هزینه‌ها و بدهی هاى مربوط به اجزاى تشکیل‌دهنده مخارج نهایى جبران خسارت به میزان قابلیت اتکاى اندازه‌گیرى این اجزا بستگى دارد. بعضى بیمه‌گران، برای برآورد مخارج نهایی جبران خسارت با توجه به تجربیات گذشته خود و صنعت از فرمول هاى خاصى استفاده می‌کنند. این فرمول ها در صورتى قابل‌اتکا خواهد بود که متکى به تعداد سال هاى کافى باشد و به‌گونه‌ای مناسب براى درنظر گرفتن تحولات اخیر تعدیل گردد.
۲۷ . تعدیل بدهى خسارت معوق براساس اطلاعاتى که پس از شناخت اولیه به دست مى‌آید، ضرورى است. هدف از انجام این تعدیلات، براورد دقیق‌تر مخارج مورد انتظار جبران خسارت است. همانند سایر بدهی ها، اثر این تعدیلات بر بدهى خسارت معوق و هزینه خسارت به محض دسترسی به اطلاعات جدید، شناسایى می شود. با این‌گونه تعدیلات به عنوان تغییر در براورد حسابداری برخورد می شود.
۲۸ . مبالغ دریافتنی از بیمه‌گر اتکایی بابت خسارت واقع شده ، اعم از گزارش شده و گزارش نشده، باید در دوره وقوع از یک طرف به‌عنوان دارایی و از طرف دیگر به‌عنوان درآمد بیمه‌گر واگذارنده شناسایی شود و نباید حسب مورد با بدهی یا هزینه مربوط تهاتر شود.
ذخیره تکمیلی
۲۹ . چنانچه حق بیمه‌های عاید نشده براى پوشش خسارت مورد انتظار مربوط به بیمه‌نامه‌های منقضی نشده در تاریخ ترازنامه کافی نباشد باید ذخیره تکمیلی لازم برای آن شناسایی شود.
۳۰ . براى تعیین ذخیره تکمیلی، هر رشته از فعالیت های بیمهای به‌طور جداگانه درنظر گرفته می‌شود. برای این منظور، مجموع حق بیمه عاید نشده هر رشته با مجموع خسارت مورد انتظار و هزینه‌های مربوط به آن مقایسه و در صورت وجود کسری، ذخیره تکمیلی شناسایی می‌شود.
حق بیمه‌های اتکایى
۳۱ . حق بیمه اتکایی واگذاری به بیمه‌گران اتکایی باید توسط بیمه‌گر واگذارنده از تاریخ شروع پوشش بیمهای و طی دوره تأمین خسارت قرارداد بیمه اتکایی، به‌طور یکنواخت طی دوره پوشش بیمهای یا متناسب با الگوی وقوع خطر، به‌عنوان هزینه بیمه اتکایی واگذاری در صورت سود و زیان شناسایی شود.
۳۲ . بیمه‌گران مستقیم و اتکایی معمولاً بخشى از خطرات قبولى را به بیمه‌گران اتکایى منتقل و درقبال پوشش بیمهای مجدد، بخشى از حق بیمه دریافتى را به آنها پرداخت می کنند. این مبالغ، هزینه بیمه اتکایی واگذاری نامیده می‌شود.
۳۳ . بیمه‌گر واگذارنده معاملات بیمه مستقیم و بیمه اتکایی را به صورت جداگانه گزارش می‌کند تا دامنه و اثربخشى بیمه اتکایی براى استفاده‌کنندگان صورت هاى مالى به طور شفاف گزارش شود و شاخص هایى از عملکرد مدیریت خطر به استفاده‌کنندگان ارائه گردد. براین اساس، حق بیمه واگذارى به بیمه‌گران اتکایى به عنوان هزینه شناسایى می‌شود و با درآمد حق بیمه تهاتر نمی‌گردد. خسارت دریافتى یا دریافتنى از بیمه‌گران اتکایى نیز توسط بیمه‌گر مستقیم به عنوان درآمد شناسایى می گردد و با هزینه خسارت یا هزینه حق بیمه اتکایی واگذارى تهاتر نمی شود.
۳۴ . هزینه بیمه اتکایی واگذاری باتوجه به شرایط قرارداد منعقد شده با بیمه‌گر اتکایی یا الزامات قانونی شناسایی می‌شود. حق بیمه اتکایی واگذارى در بیمه‌های اتکایى نسبى به طور هماهنگ با بیمه‌های مستقیم مربوط به عنوان هزینه شناسایى می گردد. به عبارت دیگر هزینه بیمه اتکایی واگذارى به طور یکنواخت در طول دوره بیمه مستقیم مربوط شناسایى و در مواردى که شناسایى درآمد در بیمه‌های مستقیم براساس الگوى وقوع خطر است، هزینه یاد شده نیز طبق الگوی مزبور شناسایى می شود. هزینه بیمه اتکایی واگذارى در بیمه‌های اتکایى غیرنسبى نیز معمولاً طى دوره بیمه اتکایی به‌طور یکنواخت به عنوان هزینه دوره شناسایى می شود.
۳۵ . کارمزدهاى دریافتى و دریافتنى از بیمه‌گر اتکایى طبق شرایط بیمه اتکایی تعلق می‌گیرد و بنابراین در زمان شروع پوشش بیمه اتکایی به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود.
۳۶ . سهم بیمه‌گر مستقیم از مشارکت در سود (کارمزد منافع) دریافتی یا دریافتنی از بیمه‌گر اتکایی، طبق مبنای تعهدی صرف‌نظر از زمان دریافت آن، در زمان تحقق به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود.
۳۷ . بیمه‌گر اتکایى ممکن است بخشى از خطر پذیرفته شده از بیمه‌گر مستقیم را مجدداً به بیمه‌گر اتکایى دیگرى (بیمه‌گر اتکایی قبول‌کننده) واگذار کند که به آن واگذارى مجدد گفته می شود. نحوه حسابداری قراردادهای بیمه اتکایی مجدد نیز مشابه قراردادهای بیمه اتکایی اولیه است.
انتقال پرتفوى
۳۸ . طبق ماده ۵۴ قانون تأسیس بیمه مرکزی ایران و بیمه‌گری، مؤسسات بیمه می‌توانند با موافقت بیمه مرکزی ایران و تصویب شورای عالی بیمه تمام یا قسمتی از پرتفوی خود را با کلیه حقوق و تعهدات ناشی از آن به یک یا چند مؤسسه بیمه مجاز دیگر واگذار کنند.
۳۹ . باتوجه به اینکه مسئولیت مرتبط با خسارت بیمه انتقالی از بیمه‌گر انتقال دهنده به بیمه‌گر قبول کننده منتقل می‌شود، انتقال پرتفوی باید توسط بیمه‌گر انتقال‌دهنده به‌عنوان حذف پرتفوی و توسط بیمه‌گر قبول‌کننده به‌عنوان قبول پرتفوی به‌حساب گرفته شود.
۴۰ . حذف پرتفوی باید توسط بیمه‌گر انتقال دهنده ازطریق حذف بدهی ها و دارایی های مرتبط با خطرات منتقل شده، به‌حساب گرفته شود. قبول پرتفوی باید توسط بیمه‌گر قبول‌کننده از طریق شناسایی درآمد حق بیمه عاید نشده و خسارت معوق پذیرفته شده، به‌حساب گرفته شود.
بیمه مشترک
۴۱ . فعالیت های بیمهای که از طریق قراردادهای بیمه مشترک با بیمه‌گذار انجام می‌شود باید توسط بیمه‌گران قبول‌کننده همانند بیمه مستقیم به‌حساب گرفته شود.
۴۲ . بیمه‌گران مستقیم یا اتکایی ممکن است طی یک قرارداد بیمه مشترک، طرف بیمه‌گذار واقع شوند یا اینکه هریک به نسبت سهم خود از بیمه مشترک، قراردادهای جداگانه با بیمه‌گذار منعقد کنند. در این موارد بیمه‌گران سهم خود از حق بیمه‌ها، خسارت و سایر هزینه‌ها را براساس نسبت های توافقی به حساب می‌گیرند.
۴۳ . بیمه نامه‌هایى که به طور مستقیم توسط یکی از اعضاى گروه بیمه‌گران مشترک صادر می شود باید توسط آن عضو به عنوان بیمه مستقیم به حساب گرفته شود و بخشى از خطرات که توسط سایر اعضاى گروه پذیرفته می شود باید همانند بیمه اتکایی واگذارى محسوب گردد. بیمه‌گرانى که این خطرات را مى‌پذیرند باید با آن همانند بیمه اتکایی قبولى برخورد کنند.
مخارج تحصیل
۴۴ . مخارج تحصیل بیمه نامه‌ها باید در زمان وقوع به‌عنوان هزینه دوره شناسایی شود.
۴۵ . مخارج تحصیل، از‌جمله شامل حق‌العمل پرداختی به نمایندگی هـا، مخـارج صـدور بیمه‌نامه‌ها، مخارج اداری نگهداری سوابق بیمه‌نامه‌ها و مخارج وصول حق بیمه‌هاست.
افشا
۴۶ . اطلاعات زیر باید در یادداشت های توضیحی صورت های مالی افشا شود :
الف . رویه شناسایى درآمد حق بیمه و حق بیمه عاید نشده ( اعم از بیمه‌های مستقیم و بیمه‌های اتکایی)،
ب . رویه شناسایی هزینه حق بیمه بیمه های اتکایی واگذاری،
ج . نحوه محاسبه ذخیره خسارت معوق و ذخیره تکمیلی.
۴۷ . اقلام زیر باید در متن ترازنامه افشا شود:
الف . مطالبات از بیمه‌گذاران و نمایندگان،
ب . مطالبات از بیمه‌گران اتکایی،
ج . بدهى خسارت معوق،
د . بدهى به بیمه‌گران اتکایى،
ﻫ . حق بیمه عاید نشده،
و . ذخیره تکمیلی.
۴۸ . اقلام زیر باید در متن صورت سود و زیان افشا شود:
الف . درآمد حق بیمه (مستقیم و اتکایی قبولی)،
ب . درآمد بازیافت خسارت از بیمه‌گران اتکایى،
ج . هزینه خسارت بیمه‌های مستقیم و اتکایی قبولی،
د . هزینه حق بیمه اتکایی واگذارى.
۴۹ . اجزاى تشکیل‌دهنده اقلام ذکر شده در بندهاى ۴۷ و ۴۸ در یادداشت هاى توضیحى افشا می شود.
تاریخ اجرا
۵۰ . الزامات این استاندارد درمورد کلیه صورت های مالی که دوره مالی آنها از تاریخ ۱/۱/۱۳۸۶ و بعد از آن شروع می شود، لازم‌الاجراست.
مطابقت با استانداردهای بین‌المللی حسابداری
۵۱ . هیئت استانداردهای بین‌المللی حسابداری در رابطه با بیمه‌های عمومی، استاندارد خاصی تدوین نکرده است، اما در استاندارد بین‌المللی گزارشگری مالی شماره ۴ با عنوان ” قراردادهای بیمه“ چارچوب های کلی در مورد تعریف بیمه و فعالیت های بیمهای ارائه کرده است.
پیوست شماره ۱
نمونه صورت های مالی
این پیوست به‌منظور آشنایی با نحوه اجرای بعضی از الزامات استاندارد حسابداری شماره ۲۸ تهیه شده است و بخشی از استاندارد محسوب نمی‌شود.
در این پیوست صورت های مالی اساسی همراه با برخی از یادداشت های توضیحی لازم برای تشریح کاربرد الزامات این استاندارد ارائه شده است. صورت های مالی نمونه مندرج در این پیوست، اطلاعات مربوط به فعالیت های بیمه زندگی را دربر نمی‌گیرد. این نمونه دربرگیرنده بخشی از صورت های مالی است و نباید به‌عنوان یک مجموعه کامل و جامع درنظر گرفته شود.
پیشینه
۱ . پیش از تدوین این استاندارد، شرکت های بیمه در ایران برای گزارشگری مالی فعالیت های بیمـه عمومی، در مواردی که آیین‌نامه‌های شورای عالی بیمـه رویـه خاصی را مقـرر کـرده بـود، از این آیین‌نامه‌ها تبعیت و در بقیه موارد از استانداردهای حسابداری استفاده می‌کردند. با توجه به وجود استاندارد حسابداری خاص برای فعالیت های بیمهای در دیگر کشورها، ورود بخش خصوصی به فعالیت های بیمه و لزوم شفافیت بیشتر در گزارشگری مالی شرکت های بیمـه، در شهریورماه ۱۳۸۱ پروژه‌ای با عنوان ” تدوین استانداردهای حسابداری برای فعالیت های بیمه“ به‌موجب مصوبه کمیته تدوین استانداردهای حسابداری در دستور کار مدیریت تدوین استانداردها قرار گرفت.
۲ . پروژه در قالب یک پژوهش برای گروه کارشناسی مدیریت تدوین استانداردها تعریف شد. ابتدا ادبیات و استانداردهای مرتبط در سایـر کشورهـا بررسی و گزارش مطالعـات تطبیقی تهیه گردید، سپس براساس مطالعات مقدماتی، فعالیت هـای بیمه باتوجـه به ماهیت و ویژگی های آن به دو بخش تقسیم و مقرر شد پروژه تدوین استاندارد حسابداری برای فعالیت هـای بیمه در دو مرحله اجرا شود. تدوین استاندارد حسابداری برای فعالیت های بیمه عمومی در دستور کار مرحله اول پروژه و تدوین استاندارد حسابداری فعالیت های بیمه زندگی نیز در دستـور کار مرحله دوم قرار گرفت.
۳ . باتوجه به ویژگی های صنعت بیمه، گروه کارشناسی تدوین استانـدارد حسابداری فعالیت هـای بیمه با عضویت نمایندگان بیمه مرکزی، نمایندگان شرکت های بیمه و برخی مدیران حسابرسی شرکت های بیمه تشکیل شد. پس از تشکیل گروه کارشناسی، مسائل خاص فعالیت های بیمه عمومی توسط اعضای گروه بررسی شد ونتایج کار گروه کارشناسی در قالب یک گزارش پژوهشی دراختیار کمیته تدوین استانداردهای حسابداری قرار گرفت.
۴ . پس از تأیید ضرورت تدوین استاندارد حسابداری فعالیت های بیمه عمومی توسط کمیته تدوین استانداردهای حسابداری، گروه کارشناسی پیش‌نویس استاندارد را تهیه کرد. این پیش‌نویس در جلسات متعدد کمیته تدوین استانداردهای حسابداری بررسی و اصلاحات لازم در آن اعمال گردید.
دلایل تدوین استاندارد حسابداری فعالیت های بیمه عمومی
۵ . اهم دلایل ضرورت تدوین این استاندارد به‌شرح زیر است :
• ویژگی های متفاوت و منحصر به فرد فعالیت های بیمه عمومی.
• مستثنی‌کردن فعالیت های بیمه از دامنه کاربرد استاندارد حسابداری شماره۳ باعنوان ” درآمد عملیاتی“ .
• استفاده از روش های متفاوت حسابداری توسط شرکت های بیمه برای معاملات و رویدادهای مشابه.
• لزوم شفافیت بیشتر گزارشگری مالی شرکت های بیمه.
دامنه کاربرد
۶ . یکی از مسائل مطرح این است کـه آیـا این استاندارد بایـد تمام جنبه‌های حسابداری شرکت های بیمه را پوشش دهد یا تنها بر فعالیت های بیمهای متمرکز باشد. کمیته بنابه دلایل زیر معتقد است که این استاندارد باید تنها بر فعالیت های بیمهای بپردازد:
الف . تدوین استاندارد حسابداری برای شرکت های بیمه موجب تکرار الزامـات مطـرح شده در دیگر استانداردهای حسابداری می‌شود که ضرورت ندارد.
ب . چنانچه الزامات حسابداری تجویز شده برای شرکت های بیمه با الزامات حسابداری تجویز شده برای سایر شرکت ها درمورد یک رویداد واحد متفاوت باشد، این امر می‌تواند بر قابلیت مقایسه اطلاعات مالی بین شرکت ها اثر نامطلوب داشته باشد.
ج . شرکت های بیمه ممکن است صرفاً در یک زمینه تخصصی فعالیت کنند یا اینکه فعالیت های تخصصی متفاوتی را انجام دهند. لذا تدوین یک استاندارد جامع برای تمام آنها ممکن
است عملی و قابل توجیـه نباشد. علاوه‌بر این، برخی از شرکت هـای بیمـه ممکن است هم در زمینه فعالیت های بیمهای و هم در دیگر زمینه‌ها فعالیت کنند.
۷ . به‌دلیل گستردگی دامنه فعالیت های بیمهای و در عین حال متفاوت بودن ویژگی های این فعالیت ها از یکدیگر، کمیته تصمیم گرفت فعالیت های بیمهای را باتوجه به ویژگی های آنها طبقه‌بندی کند. باتوجه به بررسی های انجام شده درخصوص انواع فعالیت های بیمهای، این فعالیت ها به دو دسته شامل فعالیت های بیمه عمومی (غیر زندگی) و فعالیت های بیمه زندگی طبقه‌بندی شد. نظر به‌اینکه این دو گروه فعالیت تفاوت های قابل ملاحظه‌ای با یکدیگر دارند، مقرر شد بنابه ضرورت های موجود ابتدا استاندارد حسابداری فعالیت های بیمه عمومی تدوین شود.
شناخت درآمد حق بیمه
۸ . درآمد حق بیمه از تاریخ شروع پوشش بیمهای در رابطه با هریک از بیمه‌نامه‌ها شناسایی می‌شود. تاریخ شروع پوشش بیمهای اصولاً باید در رابطه با هریک از بیمه‌نامه‌های‌صادره تعیین شود. اما به‌دلیل حجم زیاد بیمه‌نامه‌های صادره، پراکندگی جغرافیایی صدور بیمه‌نامه‌ها، عدم دسترسی بموقع به اطلاعات لازم و سایر محدودیت های موجود، تعیین تاریخ شـروع پوشش بیمهای در رابطه با هریک از بیمه‌نامه‌ها عملی دشوار و فاقد توجیه اقتصادی است. بنابراین، بنابه ملاحظات عملی، بیمه‌گران می‌توانند از یک تاریخ تقریبی برای تعیین تاریخ شروع پوشش بیمهای برای مجموعه‌ای از بیمه‌نامه‌ها استفاده کنند، به شرطی که درآمد حق بیمه شناسایی شده با استفاده از این روش در مقایسه با درآمد حق بیمه شناسایی شده باتوجه به تاریخ شروع پوشش بیمهای هریک از بیمه‌نامه‌ها در دوره مالی مربوط تفاوت با اهمیتی نداشته باشد.
۹ . حق بیمه بابت پذیرش خطر توسط بیمه‌گر برای یک دوره معین است. در بیمه‌های عمومی، اغلب دوره زمانی پوشش خطر توسط بیمه‌نامه‌ها با دوره تحت پوشش صورت های مالی منطبق نیست، لذا باید براساس الگوی مشخص، آن بخش از حق بیمه که با خطرات پذیرفته شده در دوره مالی جاری مرتبط است، به‌عنوان درآمد حق بیمه و بخش دیگری که با خطرات پذیرفته شده در دوره یا دوره‌های آتی مرتبط است به‌عنوان حق بیمه عاید نشده (بدهی بیمه‌گـر) شناسایی شود. برای آن دسته از فعالیت های بیمه عمومی که توزیع خطر در طول دوره پوشش خطر (مدت بیمه نامه) نوسان قابل ملاحظه‌ای ندارد، فرض بر این است که حق بیمه به‌طور یکنواخت در طول دوره پوشش خطر عاید می‌شود. بنابراین، درآمد حق بیمه را می‌توان با استفاده از الگوی تناسب زمانی شناسایی کرد.
۱۰ . از بین روش های قابل استفاده در الگوی تناسب زمانی شامل روش های روزانه ، ماهانه ، فصلی و سالانه ، روش سالانه به خاطر غیر واقعی بودن بیش از حد نتایج به کارگیری آن نامناسب می‌باشد. بنابراین روش فصلی به‌دلیل صرفه اقتصادی و سهولت آن به‌عنوان تأمین‌کننده حداقل دقت مورد انتظار، توسط کمیته پذیرفته شد.
۱۱ . یکی از روش های متداول در صنعت بیمه کشور برای شناسایی درآمد حق بیمه و حق بیمه عاید نشده، روش درصد ثابت است که به دلایل زیر توسط کمیته پذیرفته نشد :
الف . حجم فعالیت شرکت های بیمه در دوره‌های زمانی مختلف باهم متفاوت است و اعمال درصد ثابت باعث می‌شود شفافیت صورت های مالی مخدوش شود،
ب . تعیین یک درصد ثابت امری بسیار قضاوتی است و در مقایسه با روش تناسب زمانی از قابلیت اتکای کم تری در گزارشگری مالی برخوردار است.
خسارت
۱۲ . بخشی از خسارت ممکن است از طریق اموال اسقاطی و حق جانشینی بازیافت شود. باتوجه به اینکه این بازیافت ها با خسارت رابطه علت و معلولی دارد، بنابراین، مبالغ بازیافتی یا بازیافتنی مذکور باید در همان دوره‌ای که خسارت مربوط به حساب گرفته می‌شود، شناسایی و مطابق رویه مورد استفاده برای اندازه‌گیری بدهی خسارت مربوط، اندازه‌گیری شود. بازیافت خسارت ناشی از اموال اسقاطی یا حق‌جانشینی به‌دلیل ارتباط با رویداد یا شرایطی واحد از مبلغ خسارت کسر می‌شود.
ذخیره تکمیلی
۱۳ . براساس آیین‌نامه‌های مصوب شورای عالی بیمه درصدی از حق بیمه‌های هرسال پس از کسر حق بیمه اتکایی واگذاری به‌عنوان ذخیره فنی تکمیلی و ذخیره فنی خطرات حوادث طبیعی محاسبه و شناسایی می‌شود. طرف حساب این ذخایر هزینه دوره شرکت های بیمه است. به‌موجب مفاهیم نظری گزارشگری مالی، ذخایر بخشی از بدهی هاست و لذا تنها اقلامی را می‌توان به‌عنوان ذخیره شناسایی کرد که شرایط شناخت بدهی را احراز کرده باشد. یکی از این شرایط وجود تعهد فعلی برای انتقال منافع اقتصادی است. اقلامی که تعهد کنونی شرکت بیمه نیست نباید به‌عنوان ذخیره در صورت های مالی شناسایی شود.
۱۴ . چنانچه هر رشته از فعالیت های بیمهای در شرکت های بیمه زیان بار باشد یعنی هزینه خسارت مورد انتظار بیش از حق بیمه عاید نشده باشد، شرکت های بیمه عملاً تعهد فعلی برای انتقال منافع اقتصادی در آینده دارند و از این بابت لازم است ذخیره تکمیلی شناسایی کنند. احتساب ذخیره تکمیلی برمبنای هر رشته از فعالیت های بیمهای با هدف انعکاس عملکرد هریک از رشته‌ها به‌طور جداگانه (عدم تهاتر زیان یک رشته با سود رشته‌های دیگر) و اعمال احتیاط در شناسایی زیان صورت می‌گیرد.
۱۵ . شرکت های بیمه در رابطه با حوادث طبیعی فاجعه‌آمیز مانند زلزله‌های شدید که خسارت سنگین به‌بار می‌آورد، تعهد فعلی ندارند ولذا نمی‌توانند از این بابت ذخیره‌ای شناسایی کنند. حوادثی مانند زلزله قابل پیش‌بینی نیست و انعکاس هزینه از این بابت در دوره‌های زمانی قبل از وقوع، با مفاهیم نظری گزارشگری مالی سازگار نیست.
حق بیمه‌های اتکایی
۱۶ . از آنجا که معاملات بیمه اتکایی تعهدات بیمه‌گر مستقیم را در مقابل بیمه‌گذار رفع نمی‌کند، بنابراین، معاملات اتکایی به صورت ناخالص گزارش می‌شود و مطالبات از بیمه‌گران اتکایی با خسارت پرداختنی به بیمه‌گذاران مربوط تهاتر نمی‌گردد. زیرا طبق مفاهیم نظری گزارشگری مالی تهاتر تنها زمانی مناسب است که واحد تجاری قادر باشد برتسویه حساب از طریق پرداخت مبلغ خالص یا عدم پرداخت و الزام دیگری به پرداخت مبلغ خالص اصرار ورزد و این توان تضمین شده باشد. همچنین درآمدها و هزینه‌های مربوط به بیمه‌اتکایی با یکدیگر تهاتر نمی‌شود، زیرا بیمه‌گر بدون توجه به شرایط بیمه اتکایی متعهد به‌جبران خسارت وارده به بیمه‌گذار است. ضمناً، عدم تهاتر درآمدها و هزینه‌های مربوط به بیمه‌های اتکایی به ارائه اطلاعات شفاف درخصوص دامنه و اثربخشی و شاخص های عملکرد مدیریت خطر به استفاده‌کنندگان صورت های مالی کمک می‌کند. لذا بیمه‌گر مستقیم مبلغ حق بیمه‌های عاید شده طی دوره مالی را به‌عنوان درآمد شناسایی و حق بیمه واگذاری به بیمه‌گران اتکایی را به‌عنوان هزینه شناسایی می‌کند. همچنین خسارت دریافتی یا دریافتنی از بیمه‌گران اتکایی توسط بیمه‌گر مستقیم به‌عنوان درآمد شناسایی می‌شود و با هزینه خسارت یا هزینه حق بیمه اتکایی واگذاری قابل تهاتر نیست.
مخارج تحصیل
۱۷ . مخارج تحصیل شامل مخارجی است که درقبال تحصیل یا تمدید بیمه‌نامه‌ها و قراردادهای بیمه تحمل می‌شود مثل کارمزدها و حق‌العمل‌های پرداختی به نمایندگان و سایر هزینه‌های فروش و صدور نظیر تبلیغات و ارزیابی خطر. عده‌ای با تکیه بر فرایند تطابق درآمد و هزینه معتقدند که چون این مخارج هنگام صدور بیمه‌نامه‌ها واقع می‌شوند، ولی درآمد حق بیمه در طول دوره بیمه نامه تحقق می‌یابد، بنابراین، مخارج مزبور باید به‌عنوان دارایی شناسایی شود و به‌طور منظم در طول دوره مالی که انتظار می‌رود از منافع آن استفاده شود، مستهلک گردد. اما به‌نظر کمیته، از آنجا که مخارج یاد شده فاقد منافع اقتصادی آتی به‌عنوان یکی از ویژگی های اساسی دارایی است، لذا این مخارج باید به‌محض وقوع به حساب هزینه دوره منظور شود.
اطلاعات این نوشته
شما میتوانید در صورت تمایل این پست را در شبکه های اجتماعی خود بازنشر دهید .
